" Wystawa Strojów Historycznych " autorstwa Wioletty Bary

Wystawa strojów historycznym eksponowana w Muzeum Regionalnym w Kozienicach w dniach 19.11.2021-15.01.2022

W piątek 19 listopada miał miejsce wernisaż wystawy „Miniatur strojów historycznych" autorstwa Pani Wioletty Bary. Po powitaniu gości przez dyrektora placówki, głos zabrała Pani Burmistrz Dorota Stępień, po czym autorka wystawy w interesujący sposób opowiedziała o swoim hobby. Na wystawie zaprezentowane zostały stroje od średniowiecza aż po wiek XX. W większości są to miniatury pięknych sukien , ale nie zabrakło też strojów męskich. Wystawa pod patronatem Burmistrza Gminy Kozienice Piotra Kozłowskiego. Patronat medialny TVP Kultura. Kuratorem z ramienia naszego muzeum jest Pani Magdalena Gronek-Gola.

 

Poniżej prezentujemy fotorelację z wernisażu wystawy wraz z opracowaniem merytorycznym

 

 

  

 

  

 n

  

 

 

 

 

Historia ubioru

 

ŚREDNIOWIECZE

Ubiór damski
Najstarszą formę stroju zarówno kobiecego jak i męskiego w średniowieczu stanowiła tunika. Była prostą, przeważnie wełnianą szatą z wycięciem pod szyją, związywaną w pasie sznurkiem lub kolorową, wełnianą krajką. Rękawy tuniki były długie, zwężające się na końcach. Uzupełnieniem jej była koszula lniana stanowiącej zamiennik bielizny. Dzięki nowym technikom konstrukcji odzieży w historii kultury europejskiej w XII wieku pojawiła się całkiem nowa sylwetka i sposób modelowania ubrań. W XII wieku wykształciły się w ubiorze kobiecym suknie podwójne: suknia spodnia i suknia wierzchnia. Po okresie wypraw krzyżowych w XIII w. damski strój średniowieczny składał się z czterech warstw. Bieliznę spodnią stanowiła suknia spodnia wkładana przez głowę związana troczkami lub zapinana na guziki śnieżnobiała koszula z lnu. Znane były opinające biust gorsety i staniki oraz majtki. Na nogi zakładano pończochy wykrywane z kawałka tkaniny i łączone jednym szwem umieszczanym z tyłu. Na koszulę zakładano długą suknię wierzchnią. Suknia obcisła górą, poszerzona od bioder klinami, z dużym dekoltem łódkowym. Modnym szczegółem był noszony nisko na biodrach szeroki pas skórzany z ogniwkami metalowymi. W celu zasłonięcia włosów, wymuszonego obyczajem lub prawem, stosowano prostokątny kawałek tkaniny. Ewolucja sukni wierzchniej przyjęła w XIV wieku następujące formy:cottehardie, kabetac, corset fendu, houppelande. Cotthardie to rodzaj sukni wierzchniej z krótkim, sięgającym powyżej łokcia rękawem, z którego zwieszał się pas futra lub materiału. Suknia posiadała pionowe rozcięcia z przodu obrębione futrem. Suknia typu kabetac była zapinana z przodu na całej długości stanika na guziki. Corset fendu to suknia dworska, reprezentacyjna bez rękawów. Miała głęboko wycięte bokach, od bioder poszerzona klinami. Posiadała futrzane pokrycie stanika, owalnie wycięte na brzuchu. Zdobiona okrągłymi lub prostokątnymi metalowymi klejnotami idącymi środkiem stanika aż do bioder. Houppelande pojawia się źródłach francuskich ok.1360 roku, po raz ostatni w latach dwudziestych XV w. Suknia szyta z koła, nakładana przez głowę. Posiadała krótkie rozcięcie pod szyją. Przepasywana wysoko pod talią, kołnierz sukni sięgał uszu.

Jan van Eyck, Portret małżenstwa Arnolfinich,1434, National Gallery, Londyn

 

Od XV stulecia suknia wierzchnia miała oddzielnie szyty stanik i spódnicę. Średniowieczna moda przeżywała czas najintensywniejszego rozwoju, ekspresji form i bogactwa na przełomie XIV i XV wieku pod wpływem trendów panujących na dworze książąt Burgundii Filipa III Dobrego (1419-1467) i Karola Zuchwałego (1467-1477). Moda dworu burgundzkiego wykształciła charakterystyczną dla tego okresu ubiór-suknię burgundzką. Krojona z koła, na środku głęboko pionowo rozcięta w taki sposób, że rozsunięte i odwinięte na zewnątrz brzegi rozcięcia tworzyły charakterystyczny szpiczasty dekolt, schodzący w dół i ginący pod przepasaniem. Szeroki pas zakończony ozdobną klamrą.

Gerard de Nevers, mise en prose de Roman de la Violette de Gerbert de Montreuil, Bibliotheque Nationale de France, Departament des manuscrits. Francais 24378

 

Ubiór męski
Spodnie męskie jako część garderoby znane były w starożytnej Grecji od VI w. p.n.e. pod nazwą anaxyrides. Termin ten oznaczał spodnie lub nogawice przymocowane do pasa, ściśle przylegające do nóg uznawane za strój Persów lub Scytów. Około IV w. n.e. były już popularne obydwa typy spodni o wąskich nogawkach: z nogawicami przytwierdzonymi do pasa oraz zszytymi w całości z kroczem skrojonym z kilku części. W tym okresie stają się one coraz bardziej popularne jako ubiór mężczyzny. Wykonane ze skóry, dziergane lub tkane nogawice stały się najpopularniejszym strojem męskim w średniowiecznej Europie. W cieplejszych porach roku i w regionach klimatycznie łagodniejszych popularnością cieszyły się dziergane skarpety oraz nogawice, z których z czasem wykształciły się pończochy. Ich sposób noszenia polegał na podpięciu do pasa podtrzymującego bieliznę spodnią. Jeszcze do około 1440 roku nogawice przyczepiano na pętelki do pasa od szortów lub spodniej koszuli lnianej. W XV w. nogawice musiały ściśle przylegać do męskich łydek. Nowy trend w dziejach ubioru związany z rezygnacją z noszenia długiej odzieży wierzchniej, wymusił zmianę w zakresie konstrukcji spodni. Z tyłu nogawice zszywano razem lub łączono je dodatkowym kawałkiem tkaniny, a z przodu w partii rozporka doszywano element zwany mieszkiem lub saczkiem. W II połowie XV w. mieszek był trójkątnym lub prostokątnym kawałkiem tkaniny, łączącym z przodu górne partie nogawic, szybko jednak nastała moda na jego watowanie.

Okrycie wierzchnie
Podstawowy ubiór męski, obok płaszcza, stanowiła do XIII w. stanowiła tunika sięgająca kolan lub krótsza w kształcie litery T. Długie rękawy krojono z jednego kawałka materiału, które stopniowo zwężały się ku dołowi. Ramiona doszywano do prostego brzegu. Tunikę, dołem rozszerzoną przepasywano barwnym sznurem lub krajką. Zmiany w modzie męskiej w XIV wieku i dopasowanie tuniki ściślej do korpusu zaowocowały pojawieniem się tuniki typu cotehardie. Strój ten nakładany był na przylegająca do ciała miękką tunikę bieliźnianą. Prezentował się jako rodzaj kaftana, zapinanego do pasa, z doszytą baskinką w formie suto marszczonej spódniczki. Jego długie, ściśle przylegające do ciała rękawy mogły być rozpinane aż do łokci. Przez cały okres średniowiecza moda męska kształtowała się pod wpływem dworów książęcych i królewskich. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż na modę męską okresu od XIV do początków XVII stulecia wpływał sposób noszenia zbroi płytowej. Noszono kaftany pikowane (zakładane wówczas pod zbroję),odcięte w pasie i przedłużone baskinką w formie fałdowanej spódnicy znane pod nazwą dublet, pourpoint, jupon, przeszywanica. Wiek XIV był kresem szczególnych ekstrawagancji w modzie. Około 1400 roku męski strój dworski składał się zazwyczaj z trzech warstw: tuniki lub lekkiego kaftana traktowanego jako bielizna spodnia; dubletu, cottehardie lub houppelande oraz wierzchniej peleryny lub płaszcza. Od roku 1440 pojawia się wierzchnie okrycie tej długości co kaftan , wywodzące się z kaftana orientalnego i przyniesione ze Wschodu poprzez Wenecję. Miało zachodzące na siebie poły i długie rękawy i było pierwowzorem używanego w Europie płaszcza. Około połowy XV w. pojawiła się wczesna forma sajanu. W pierwotnej wersji miał on postać szaty wkładanej przez głowę na odzież spodnią. Pod koniec tego stulecia w świecie zachodnim dominowały dublety, zazwyczaj krótkie, z baskinką doszytą do kamizelki często podkrojonej w trójkąt. Rękawy mogły być dopinane lub dosznurowywane osobno.

 

RENESANS

Ubiór damski
Czasy renesansu to okres niebywałego luksusu w dworskich kreacjach z widocznym wpływem mody hiszpańskiej i włoskiej. Ubiory wykonywano z drogich, ekskluzywnych tkanin jedwabnych ze złotymi i srebrnymi nićmi, produkowanych przede wszystkim we Włoszech. Italia wprowadziła do europejskiej mody koronki, tkaniny jedwabne-adamaszek, brokat , aksamit i taftę i kwadratowe dekolty. Hiszpania w okresie Renesansu nauczyła bogatych ludzi w Europie ubierać się na czarno. Zmieniła sylwetkę kobiecą, którą pozbawiła linii giętkich na rzecz prostych. Osiągnęła to przy pomocy sztywnego gorsetu oraz sztywnej kloszowej halki rozpiętej na grubym, drucianym szkielecie podtrzymującego spódnicę. W krajach Europy moda dworów królewskich i książęcych rozwijała się zgodnie ze specyfiką dworskiej etykiety, obyczajowością i upodobaniami estetycznymi. W ten sposób kreowano odmienne stylowo szaty w Anglii Tudorów, Francji Walezjuszy, we Włoszech, w Hiszpanii Habsburgów, w których niemal każde ważne miasto tworzyło swój odrębny styl. Na początku szesnastego stulecia ulubionym strojem arystokracji była suknia nazwana gamurrą. Była to suknia wierzchnia zdobiona złotymi taśmami jedwabnymi ze sznurowanym z przodu gorsetem opinającym tylko brzuch, partie biustu pokrywał poprzeczny pas tkaniny. Rękawy sukni , obcisłe do łokcia ukazują bufy koszuli spodniej. Mankiety zakrywają nadgarstki i sięgają po kostki dłoni. Spódnica układa się w głębokie fałdy ułożone w regularnych odstępach.

Raffaelo Santi, Portret damy z jednorożcem , 1505 -1506 , Galleria Borghese, Rzym

 

Wiek XVI jest określany jako epoka szycia dopasowanych gorsetów, opinających górną partię sylwetki. Gorset sukni wierzchniej spłaszczał biust i poprzez mocne wcięcie w pasie nadawał sylwetce kształt osy.Głębokie dekolty wycinano w karo. Spódnica sukni wierzchniej była rozcięta na całej długości , odsłaniając przednia część szaty spodniej. Rękawy w ramionach wypychano poduszkami by zaznaczyć ich kształt. Doszywano czasem szerokie dublety, które można było wywijać na zewnątrz. Wraz z modą na usztywnianie gorsetów zaistniała moda na usztywnianie spódnic. Najwcześniejszą formą używanych do tego celu stelaży były druty zwiększające się ku dołowi średnicy, wszywane do spódnicy poziomo mniej więcej w równych odstępach. Stelaż pochodzi z Hiszpanii stad jego nazwa vertugado /fortugał./

 

 

Franz Pourbus młodszy, Infantka Isabella Clara Eugenia (1566-1633) arcyksiężna Austrii, ok.1598-1600, Royal Collection Trust, Windsor Castle

 

W 1557 roku w ubiorach damskich pojawia się kryza marszczony lub plisowany kołnierz z cienkiej białej tkaniny lub koronki dodatkowo wzmocniony stelażem. Noszony był w XVI i XVII stuleciu. Suknie z obcisłymi , sztywnymi gorsetami przypominające męskie wamsy ze spódnicami na fortugałach rozpowszechniły się na dworze francuskim za sprawą małżeństwa Katarzyny Medycejskiej (1547-1559) i Henryka II (1533-1559).

Ubiór męski
Spodnie
W XVI wieku moda na ukazywanie męskich nóg trwała nadal. Nogawice dziergane z cienkich jedwabnych nici zaczęto nazywać pończochami. Rolę spodni w tym okresie przejęły pochodzące z Hiszpanii, bufiaste pludry. Były to krótkie spodnie z bufiastymi nogawkami, często z pionowymi rozcięciami.

Giovanni Batista Moroni, Gian Gerolamo Grumelli, 1555-1560, Royal Academy of Arts, Haga

 

Okrycie wierzchnie
Przez cały okres Renesansu modę męska cechuje bogate zdobnictwo. Na ubiór męski składał się kaftan pasowany górą i w talii oraz obcisłe nogawice sięgające do pasa , z rozporkiem. Zwykłe spodnie stają się w XVI płócienna częścią bielizny. W XVI w. kształt napierśnika zbroi wpływał na fason kaftanu, który stał się dopasowany poprzez cięcie kamizelek dubletu w trójkąt. Rękawy były oddzielone. Ten typ garderoby w Niemczech określano jako wams.

 

BAROK

Ubiór damski
Barok to okres najsilniejszego ekonomiczne uwarunkowania mody. Dominacja polityczna i gospodarcza dwóch mocarstw, Holandii i Francji, wywarła wpływ na kulturę materialną XVII wieku. Dzięki działalności Holenderskiej Kompani Wschodnioindyjskiej, powstałej w 1602 roku, na rynki europejskie trafiły bawełniane drukowane tkaniny, a także jedwabie z Indii i Chin. We Francji zaczęto produkować wyroby z aksamitu, jedwabiu, złotych i srebrnych brokatów, koronek, wstążek, haftów a w końcu również modnych akcesoriów takich jak wachlarze, peruki i przybrania z piór strusich. Wiek XVII był okresem pełnego rozkwitu technik zdobienia jedwabiu haftami oraz koronkami używanymi zwłaszcza do wykonywania ozdobnych mankietów i kołnierzy. W XVII wieku fasony ubiorów uległy zmianie, jednak przepych nadal znamionował kreacje najzamożniejszych przedstawicieli społeczeństwa.

 

 

Peter Paul Rubens ,Autoportret z żoną Isabellą Brant,ok.1609 -1610, Alte Pinakotheke, Monachium

 

Diego Velazquez, Infantka Małgorzata w niebieskiej sukience, 1659, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń

 

W latach 30 tych XVII stulecia wprowadzono do mody hiszpańskiej nowy typ sukni określanej jako guardainfante.

Spódnica tej sukni oparta była na stelażu układającym się na biodrach w formie dwóch pękatych wypukłosci. Ten typ konstrukcji nazywany był na dworze francuskim panier. Pod koniec lat 70 tych XVII moda ulega dalszym przemianom. Spódnice pań nie były już układane na panierach i fortugałach, gdyż pojawił się nowy fason sukni zwanej mantuą. Spódnica tej sukni była luźno drapowana z tyłu by pokazać piękno dużego wzoru na jedwabiu.

Ubiór męski
Spodnie
Około 1625 roku modne były jednocześnie dwa rodzaje spodni: tradycyjne bufiaste pludry szyte z pionowych pasów tkaniny oraz sięgające nieco poza kolano pumpy, szersze w biodrach i zwężone lub ściągnięte sznurkiem w dolnych partiach nogawek. Wykonywano je ze lśniącego atłasu, tkanin suto haftowanych a nawet skóry. Dół nogawek zdobiono frędzlami lub wstążkami. Od końca lat 30-stych XVII ulubionym fasonem spodni stały się, pochodzące z Nadrenii, rhingrave.

 

 

Sebastiano Bombellini, Maximilian Philip Hieronimus von Bayern-Luchtenberg,1666, Staatlische Kunstsammlungen, Drezno

 

Był to dwuelementowy strój męski złożony ze spódnico-spodni o szerokich, często suto fałdowanych nogawkach oraz noszonych pod nimi spodni (znacznie węższych i dłuższych) bryczesów , sięgających prawie do kostek. Ten typ spodni rozpowszechnił się szczególnie na dworze Ludwika XIV (1643-1715).

Okrycie wierzchnie
W początkach XVII wieku fason kaftanów męskich uległ zmianie w wyniku zaprzestania używania pełnej zbroi płytowej. Przez pewien czas utrzymywały się jeszcze krótkie kirysy, krój ich wpłynął na podwyższenie stanu w kaftanach, których baskinki uległy wydłużeniu. Druga połowa XVII wieku przyniosła kolejną, zasadniczą transformację w kroju kaftana. Jego pojawienie się było rezultatem wpływu na modę europejską strojów dalekowschodnich. Justacorps (szustokort) był wierzchnim dopasowanym, w górnej części ciała, kaftanem lekko zwężanym ku dołowi. Miał długie rękawy i sięgał do kolan. Początkowo posiadał odcięcie w talii i baskinkę , stopniowo jednak pozostał prosty i lekko taliowany. Pojawiły się tez pewne innowacje: dodano wywijane mankiety i umieszczono ozdobne hafty wzdłuż dolnej krawędzi i na połach. Szustokorty pozostawały strojem zachodnioeuropejskiego mężczyzny w XVIII i uważane są za praprzodka marynarki męskiego garnituru.

 

ROKOKO

Ubiór damski
Dominacja polityczna Francji w XVIII stuleciu na arenie europejskiej zaznaczyła się także w dominacji kulturowej, w której Francja postrzegana była jako nośnik nowych idei. W pierwszej połowie XVIII stulecia Francja przejęła stała się liderem w europejskim przemyśle włókienniczym w sztuce tkackiej. W latach regencji Filipa Orleańskiego (1715-1723) wyrabiano we Francji jedwabie broszowane złotem, jedwabie wielobarwne o symetrycznych wzorach utworzone z kwiatowych girland lub bukietów. Po 1750 roku pojawiła się nowa tkanina mora i sznela. We francuskich manufakturach wyrabiano koronki, muślin i perkal. Dokonująca się w XVIII wieku ewolucja ubioru doprowadziła do wykształcenia się nowych typów sukni dworskich oraz półprywatnych. Robe a la francaise -noszona w latach 1720-1780 szyta z jedwabiu. Składała się ze stanika z doszytą do niego otwartą spódnica wierzchnią z uformowana z tyłu plisą. Rękawy sukni dość wąskie, długość ¾ zakończone koronkowymi mankietami. Przód stanika osłaniał bawet. Właściwy kształt zapewniały jej noszone pod spodem sznurówka i rogówka.

 

Jean Francis De Troy, Deklaracja miłości,1731, Charlottenburg, Berlin

 

Robe a la anglaise- suknia półformalna, szyta z jedwabiu lub bawełny pojawiła się we Francji pod koniec lat 70 tych XVIII. Dzięki zastosowaniu fiszbin stanik sukni stał się bardziej dopasowany , pojawiło się odcięcie w talii. Tył stanika krojony w szpic , spódnica mocno marszczona. Rękawy wąskie i jednoczęściowe. Robe a la polonaise- suknia półformalna, noszona od końca lat 60- tych do początku lat 80-tych XVIII wieku we Francji. Posiadała luźny krój, otwarty nieodcięty w talii stanik i spódnica wierzchnia podpięta z tyłu w trzy fałdy. Rękawy zakończono mankietami z gazy. Robe de cour-ubiór formalny noszony podczas ceremonii dworskich do lat 70 tych XVIII wieku. Składała się z usztywnionego fiszbinami stanika i spódnicy noszonej na bardzo dużym panier oraz dopinanego trenu.

Elisabeth Vigee-Lebrun, Maria Antonina w sukni dworskiej, 1778, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń

 

Pod koniec XVIII stulecia lansowano większą prostotę w fasonach i kolorach ubiorów. Noszona przez Marię Antoninę biała koszula zwana chemise została wystylizowana na strój codzienny. Istotną przemianą dokonującą się w modzie damskiej było zreformowanie stroju do jazdy konnej. Kobiety zaczęły używać ubrań zwanych redingote, z szerokimi sukniami spodnimi i sukniami wierzchninmi o spódnicy otwartej z przodu w taki sposób , by podczas jazdy konnej można ją było odrzucić do tyłu. Suknie te pozbawione były stelaży co znacznie ułatwiało ich używanie. W końcu XVIII wieku popularnością cieszyły się zestawy złożone z żakietów i spódnic noszonych bez panierów stając się strojem szeroko rozpowszechnionym w kręgach arystokracji.

Ubiór męski
Spodnie
Moda na pumpy stopniowo w XVIII stuleciu przekształciła się w opinające udo wąskie bryczesy. Stały się one popularne, zwłaszcza w II połowie XVIII wieku. Szyto je z różnego rodzaju tkanin. Zmieniały się kolory, okoliczności w których je noszono, jednak ich fason zawładnął moda na długie lata i nawet mundury wojskowe wykorzystywały ten krój jako odpowiedni do galowej reprezentacji. W okresie rewolucji francuskiej pojawiła się moda na noszenie długich spodni w kręgach arystokratycznych, które na początku wieku XIX uznano za strój oficjalny. Do ich popularności przyczynił się okres panowania Napoleona I we Francji.

Okrycie wierzchnie
Nowym typem kaftana wprowadzonym do mody w XVIII w. stał się frak. Był to unowocześniony model szustokoru, który dość wcześnie upowszechnił się wśród robotników angielskich ze względu na podcięte z przodu do pasa poły. Około 1730 roku zyskał popularność wśród młodzieży szlacheckiej jako strój nieoficjalny. Wykonywany z wełny, a podcięcie przedniej części prowadzone było ku tyłowi skośnie. W 1750 strój dotarł do Francji gdzie nadano mu nazwę frac a la anglaise

Wiek XIX

Ubiór damski
Niezaprzeczalny prymat kultury francuskiej w dziedzinie mody utrzymywał się przez cały XIX wiek. Obok wpływów francuskich w modzie , szczególnie w dziedzinie mody męskiej, pojawiają się inspiracje angielskie. Rewolucja przemysłowa, rozwój włókiennictwa stworzyły możliwości angielskiej ekspansji gospodarczej na kontynent europejski. Moda europejska w początkach XIX w pozostawała pod wpływem fascynacji antykiem. Strój kobiet składał się z prostej białej sukni wiązanej pod piersiami sznurkiem bądź szarfą.

Francoise Gerard, Portret Józefiny, 1801, Ermitaż, Sankt Petersburg

 

Panie nosiły czasem dwie suknie nieco grubszą spodnią i przeźroczystą wierzchnią. Obie miały krótki stan, zaznaczony przewiązanym pod biustem sznurkiem. Na początku lat 20-stych XIX wieku w sukniach damskich pojawiły się gorsety opinające górną część sylwetki i obręcz w dolnym brzegu sukni, którą zdobiono pasmanterią. W latach 1820-30 stan sukni się obniżył. Podobnie jak w epoce napoleońskiej modne były bufki. Duży dekolt umożliwiał eksponowanie biżuterii. Lata 40-ste XIX wieku to powrót sylwetki z figurą osy. Pas sukni z mocno ściśniętym gorsetem, spódnica zaczęto wspierać panierami. Zatriumfowały krynoliny. Miały one liczne falbany lub kolejne warstwy zewnętrzne, fasonem przypominały poloneski lub roby angielskie z wierzchnimi spódnicami rozchylonymi szeroko z przodu. Głębokie dekolty odsłaniały ramiona.

Franz Xawier Winterhalten, Cesarzowa Elżbieta z Austrii w dworskiej sukience z gwiazdami diamentowymi, 1865, Hofburg, Wiedeń

 

Duże krynoliny zarzucono po 1867 r., spódnice stały się powłóczyste, a nadmiar materiału drapowano z tyłu, zmieniając wygląd sylwetki. W ten sposób narodziła się tzw. pierwsza turniura, która dominowała w latach 70 XIX wieku

 

Tadeusz Ajdukiewicz, Portret Heleny Modrzejewskiej, 1879-1880, Muzeum Narodowe, Kraków

 

W latach 80-tych wprowadzono nowe modele turniury o formie siodełka mocowanego z tyłu. Po 1891 roku sylwetka kobieca uległa całkowitemu przekształceniu. Fasony sukni zostały uproszczone, większą wagę zaczęto przywiązywać do rękawów. Stawały się one bufiaste, sylwetka zyskała talię osy dzięki zastosowaniu gorsetu o sztywnej konstrukcji. Po 1900 sylwetka stała się lżejsza i smuklejsza.

 

Ubiór męski
Po 1810 typowym ubiorem eleganckiego mężczyzny były: długie spodnie, koszula, kamizelka, frak i czarny cylinder.Fason męskich spodni spopularyzowany w pierwszej dekadzie XIX wieku nieznacznie tylko ewoluował w ciągu kolejnych dziesięcioleci, na długie lata stając się obowiązkowym strojem mężczyzn w kontekstach oficjalnych. Na początku XIX wieku frak jako popularny strój męski stał się fasonem przyjętym w mundurach wojskowych. Nabrał cech stroju oficjalnego , uznawanego za strój wizytowy. W I połowie XIX w. obok fraka jako oficjalny strój męski zaistniał surdut. W prostej linii wywodził się z szustokortu, miał dopasowana talię, jego poły stykały się zazwyczaj od góry do dołu , jednak najczęściej noszony był z kołnierzem wyłożonym na boki.

Eugene Delacroix, Louis Auguste Schwiter, 1826-1830, National Gallery, Londyn

 

Około połowy XIX w.jako alternatywa dla zbyt wytwornego fraka pojawiły się fasony zapowiadające smoking. Była to marynarka szyta we wczesnym okresie zazwyczaj z aksamitu z wyłogami z atłasu. W formie pełni wykształconej pojawiła się około 1887 w Anglii (jako dinner jacet) i około 1889 w Stanach Zjednoczonych (jako tuxedo). Do jego popularności na Wyspach Brytyjskich przyczynił się Edward, książę Walii, późniejszy Edward VII (1901-1910).

 

Bibliografia
Boucher F., Historia mody. Dzieje ubioru od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Warszawa 2003
Sieradzka A.,Tysiąc lat ubioru w Polsce, Warszawa 2019
Kozima I.,Historia mody. Od krynoliny do mini , Warszawa 2019
Möbius H., Kobieta baroku, Warszawa 1986
Morant de Henry, Historia sztuki zdobniczej od pradziejów do współczesności, Warszawa 1983
Huiznga J., Jesień średniowiecza,t.2,Warszawa 2005
Ziemba A.,Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich, T.1, Warszawa 2008
Delumeau J., Cywilizacja Odrodzenia, Warszawa 1987

 

Powrót