Obywatele Kozienic w powstaniu listopadowym
Obywatele Kozienic w powstaniu listopadowym
W 2021roku przypada 190 rocznica wielkich bitew jakie stoczone zostały podczas powstania listopadowego przez Wojsko Polskie z Rosjanami. Stosunkowo niewiele wiemy co działo się w tym czasie w Kozienicach. Ale nie oznacza to, że nie wiemy nic.
Przed wybuchem powstania w Kozienicach stacjonowała 1 kompania pozycyjna wchodząca w skład 1 Brygady Artylerii Pieszej. Jak się okazuje jednostka ta brała udział w ważnych bitwach: pod Wawrem 17 lutego, Grochowem 20 lutego, Białołęką 24 i 25 lutego, Boimie 2 kwietnia, Mińskiem 26 kwietnia , Ostrołęką 26 maja. Bronili też Warszawy 6 i 7 września 1831 roku. Jej dowódcą do stycznia 1831r. był Jan Lepige a po nim kapitan Rudolf Bielecki.
Na Ziemi Kozienickiej , po wybuchu powstania, już od 4 grudnia 1830 r. przystąpiono do formowania Straży Bezpieczeństwa, a od 6 grudnia do formowania batalionu Narodowej Gwardii Ruchomej. (Wybuch powstania datuję się na 29/30 listopada 1830 r.) Dziesiątego grudnia dotarł rozkaz dyktatora Chłopickiego o powołaniu do czynnej służby dymisjonowanych oficerów i szeregowych. Z nich miały powstać w Kozienicach trzecie dywizjony, drugiego i 4 Pułku Ułanów. Formacje te szybko zorganizowane, weszły w skład korpusu generała Józefa Dwernickiego i już 14 lutego 1831roku biły się zwycięsko pod Stoczkiem.
Ponadto jak pisze prof. Tomasz Strzeżek, powołując się na dokumenty AGAD, na potrzeby armii powstańczej Kozienice dostarczały kos bojowych. Kosa osadzona na sztorc używana była nie tylko w powstaniu styczniowym czy podczas insurekcji kościuszkowskiej. W tzw. „nowych pułkach" tworzonych podczas zrywu listopadowego otrzymywali ją rekruci, dla których nie wystarczyło karabinów.
Oficerowie powstania listopadowego urodzeni w Kozienicach to:
Ratomski Ludwik urodzony w 1796 roku - W armii Królestwa Polskiego podporucznik 7 pułku piechoty liniowej, później przeniesiony do 6 ppl. W powstaniu był porucznikiem w 1 pułku piechoty liniowej później kapitanem. Jedenastego kwietnia 1831 dostał się do niewoli pod Siedlcami. Odesłany do Bobrujska i Wiatki. W 1833 przybył do Warszawy, stawił się przed Komisją Rządową Wojny, złożył przysięgę wierności carowi.
Kolendowski Feliks urodzony w 1803r - Wstąpił 1820 do 3 ppl. jako żołnierz ochotnik, potem podchorąży i ppor. 3 ppl. W powstaniu 26 marca 1831 został porucznikiem, a 8 lipca 1831 był kapitanem w 20 pułku piechoty liniowej. Dnia 3czerwca 1831r. otrzymał krzyż złoty nr 1364, przeszedł 16.9.31 z Ramorino do Galicji, internowany przez Austriaków. Przybył 13 kwietnia 1832 do Warszawy, stawił się przed Komisją Rządową Wojny, złożył przysięgę wierności carowi. W maju 1832 Komisja Przeznaczenia i Wsparcia przyznała mu 3-letni zasiłek.
Kolendowski Jan urodzony 6 maja 1794r - Wstąpił 28.12.1808 do 3 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego. 21stycznia 1813 otrzymał awans na ppor. Odbył kampanie 1809, 1812-13, Raszyn, Zamość, Sandomierz, Smoleńsk, Możajsk, Czirikowo, Berezyna, obrona Modlina, w 1809 otrzymał krzyż srebrny a w 1812 krzyż złoty. Wszedł 2 lutego 1815 do 3 ppl. Dnia 13 kwietnia 1821 otrzymał awans na porucznika. 26 kwietnia 21 dymisja dla interesów familijnych w stopniu kpt. Wrócił do służby 28 grudnia 1821r. w 4 pułku strzelców pieszych (psp) jako porucznik. Potem w 1 psp.- i ponownie jako kapitan w 4 psp. W powstaniu został 13 czerwca 1831r majorem Pułku Weteranów Czynnych.. 30 września 1831r. wziął dymisję. Przybył z woj. płockiego do Warszawy, stawił się przed KRW, ponowił przysięgę wierności carowi. Zmarł 15 VI 1832r.
Opracował Grzegorz Kocyk
Bibliografia:
Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Warszawa 1995-98
Bronisław Gembarzewski , Wojsko Polskie 1815-1830 tom 2
L.Piasecki, wojsko Polskie w Tysiącleciu, Kraków 1964
Tomasz Strzeżek, Walka z oddziałem gen. Cypriana Kreutza w lutym 1831 roku: epizod z dziejów powstania listopadowego w województwie sandomierskim w Echa Przeszłości 10, 89-111 2009
Poczet skazańców na Sybir do Gubernii tylko Wiatskiej sporządzony w Wiatce w 1832r. Kraków 1867.
Artyleria pozycyjna
2 pułk ułanów
Kosy - eksponaty Muzeum Regionalnego w Kozienicach